Najnowszy raport WHO o gruźlicy (Global Tuberculosis Report 2025) potwierdza, że globalne wskaźniki zachorowalności i śmiertelności nadal spadają, lecz tempo redukcji jest znacznie wolniejsze, niż przewidują cele strategii End TB na lata 2020–2030. WHO wskazuje, że pandemia COVID-19, konflikty zbrojne oraz ograniczenia finansowania doprowadziły do odbudowy „ukrytej populacji” przypadków, które nie zostały zdiagnozowane w poprzednich latach.

Raport podkreśla, że wiele państw — szczególnie w regionach o niskich i średnich dochodach — nie powróciło do poziomu diagnostyki sprzed pandemii. Liczba zgłaszanych przypadków ponownie rośnie, co oznacza, że realna skala zachorowań może być wyższa, zwłaszcza w populacjach o utrudnionym dostępie do systemu opieki zdrowotnej. WHO zwraca uwagę na opóźnienia we wdrażaniu badań molekularnych pierwszego wyboru, takich jak GeneXpert lub Truenat, oraz na niewystarczające wykorzystanie skróconych, 4- i 6-miesięcznych schematów terapeutycznych.

Eksperci alarmują, że brak intensyfikacji inwestycji doprowadzi do przekroczenia zakładanych wskaźników redukcji zachorowalności nawet o kilka lat. Szczególnie niepokojące są dane dotyczące gruźlicy lekoopornej (MDR-TB), której odsetek ponownie rośnie — według WHO w 2024/2025 odnotowano wzrost o ok. 3–4% w kilku kluczowych regionach. Sytuację dodatkowo pogarszają konflikty w Afryce, na Bliskim Wschodzie i w Europie Wschodniej, gdzie przerwy w łańcuchach dostaw leków i odpływ kadr medycznych paraliżują leczenie.

Organizacja podkreśla, że przywrócenie realnego postępu wymaga:

• zwiększenia krajowych budżetów na programy TB o co najmniej 50% do 2026 r.,

• rozszerzenia dostępności badań molekularnych w podstawowej opiece zdrowotnej,

• wdrożenia masowej profilaktyki w grupach ryzyka (kontakty domowe, osoby z HIV),

• usprawnienia nadzoru epidemiologicznego przy użyciu narzędzi cyfrowych.

Zalecenia dla odbiorców:
Kraje, a także instytucje przygotowujące politykę zdrowotną, powinny analizować własne modele diagnostyczne TB i przygotować aktualizację planów finansowych na lata 2025–2027. W systemach ochrony zdrowia konieczne będzie większe wykorzystanie badań molekularnych, monitorowanie MDR-TB oraz intensyfikacja programów wykrywania w populacjach marginalizowanych.

Źródła: WHO – Global Tuberculosis Report 2025; PAP – Serwis Zdrowie.

Opracowanie redakcyjne: Debaty Zdrowie